لحن یعنی آواز خوش و موزون ، نوا ، کشیدن صدا ، یا اجتماع حالت های صداهای مختلف.
لحن نحوه ی خواندن و بیان کردن جملات است با توجّه به شرایط موجود و فضای حاکم بر جمله و کلّ متن .
انواع لحن ها:
لحن ستایشی :
ستایش مخصوص خداست و شاعر یا نویسنده در آن خداوند را به خاطر آفرینش بی همتا ، قدرت بی نظیر و الطاف بی نظیرش می ستاید.
خواننده باید خود را موجودی از آفریده های او بداند که تسلیم او و شاکر بخشش های اوست.
لحن مدح:
مدح نوشته ای در باره ی انسان است که شاعر از طریق آن ، با کوچک تر دانستن خود در مقابل ممدوح ، به بیان مطالبی می پرازد.
اختلاف آن با ستایش در این است که در ستایش ، شاعر یا نویسنده آزادانه تر می تواند حرف خود را بزند امّا در مدح ، به ویژه مدح حاکمان ، این کار امکان پذیر نیست.
مدح سلاطین و حاکمان :
آیا شنیده هنرهای خسروان عجـــم بیا ز خسرو خاور عیان ببین تو هنر …
در این جهان که تواند چو شاه بود به کـــدام خار بود چون صنوبر و عرعر (فلاح) مدح افرادی بزرگ که خدمتی به جامعه یا شخصی کرده اند .
لحن خاطره :
داستان یا حادثه ای است که در خاطر انسان باقی می ماند و آن قدر برای نویسنده اهمّیّت داشته که آن را نوشته است.
خواننده ی خاطره ها باید آن را به شیوه ای بخواند که گویی ماجرا برای خودش اتّفاق افتاده است.
انواع خاطره : خاطرات بد ، خاطرات خوش ، عجیب ، اوّلین آشنایی ها و برخوردها با اشیا و افراد و…
لحن حماسی :
حماسه به معنای داستان دلاوری و شجاعت است .
کسی که شعر حماسی را می خواند باید به گونه ای بخواند که این دلاوری ها را به شنونده منتقل کند،
پس لحن حماسی ، لحنی کوبنده و استوار است .
لحن داستانی – روایی:
حکایت ، تعریف کردن صمیمانه ی داستانی کوتاه با آهنگی نرم و ملایم است به گونه ای که شنونده یا از آن پند بگیرد یا تحت تأثیر قرار بگیرد.
لحن تعلیمی:
این لحن به لحن اندرزی نیز موسوم است، تلاش می کند با گویشی آرام در دل شنونده نفوذ کرده و نکات مهمّ خوب زیستن رابه مخاطب خود القا کند.
در ایران این گونه نوشته بیشتر برای پندو اندرز به کار می رود.
لحن تغزّلی:
شعر تغزّلی شعر است که با احساسات و عواطف انسان سروکار دارد.
شاعران احساسات لطیف خود را در قالب اشعار منتشر می کنند و این احساسات می توانند حالات مختلفی را به خود بگیرند.
سروده ها ممکن است از روی شادی سروده شده باشند یا از روی غم و غصّه ، به خاطر وصال و رسیدن به یار نوشته شده باشند یا ناشی از فراق یار.
لحن مناجات:
مناجات به معنی رازو نیاز گفتن و نیایش با خداوند است.انسان در این زمان خود را بسیار کوچک فرض کرده ، آن چه را که در حضور دیگران نمی تواند بیان کند
با آه و زاری یا شکر و سپاس بیان می کند.از خدا می خواهد که عاقبت به خیرش کند.
لحن مناجات آکنده از عاطفه و احساس و بیانگر حالت فروتنی و خاکساری و تواضع بنده است.
لحن گفت و گو( مناظره ، پرسش و پاسخ) مناظره :
یعنی رقابت کردن با یکدیگر در بحث و گفت و گو یا پرسش و پاسخ است.
لحن پرسش کننده معمولاً تند و محکم ، به دور از خرد گرایی و همراه با فخر فروشی است.
در حالی که لحن پاسخ دهنده همواره آرام و متین و توأم با خرد است.
لحن طنز:
بیشتر در قالب حکایت خود نمایی می کند.طنز ها معمولاًدر پایان خود به نتیجه می رسندوخواننده را تحت تأثیر قرار می دهند و می خنداند
