چکیده ای از تحقیق
با دشمن نفس، صلح کردن ننگ است
چون در همه حال، با خرد در جنگ است
هر چند سخن ز آشتی می گوید
خصمی است که آتش بس او نیرنگ است۱
«نفس»، در قرآن و حدیث و متون عرفانی و فلسفی، به معانی مختلف به کار رفته است.
یک معنی آن، جان آدمی و حقیقت وجود او و «نفس ناطقه» آدمی است که از آن به «خودانسانی» تعبیر می شود و سرمایه کمال است و قابل رویاندن و رشد دادن است که بحثی جداگانه می طلبد.
معنای دیگر، نفس، کشش های درونی و «نفس امّاره» است که اگر مهار نشود، آدمی را زمین می زند و نابود می کند.
آن چه می خوانید، نگاهی به نفس از این منظر و زاویه است.
هر کس در وجود خود، نیرویی را حس می کند که او را به طرف عصیان و طغیان و گناه می کشاند.
وجود انسان، صحنه تقابل و تنازع «نفس» و «عقل» است. اگر نفس پیروز شود، عقل را به انزوا می کشد و انسان را ملعبه ابلیس و مرکب راهوار شیطان می سازد. اگر عقل غالب گردد، نفس را مهار می کند و قوای وجودی انسان را در مسیر کمال و خیر و فلاح قرار می دهد.
حضرت یوسف، در شرایط دشواری قرار گرفت؛ زلیخا جلوه گری می کرد و او را به گناه دعوت می نمود. غریزه جنسی هم در یوسف جوان و زیبا وجود داشت و اگر عنایت الهی نبود، شاید می لغزید و مغلوب نفس می شد. این همان نکته ای است که یوسف صدیق به آن تصریح کرد و با گفتنِ «و ما ابری نفسی انّ النفس لامّارهٌ بالسّوءِ إلّا ما رَحِمَ ربّی»،۲ بر خطر و قوّت جاذبه نفس اشاره کرد.
اهداف تحقیق
هدف ما در این مقاله این است که سعی خواهیم کرد تا شما را با مهار نفس آشنا کنیم و اینکه که یک فرد با رفتار خود نشان می دهد که چه چیزی غلط و چه چیزی درست است
هر کس در وجود خود، نیرویی را حس می کند که او را به طرف عصیان و گناه می کشاند.
وجود انسان، صحنه تقابل و تنازع «نفس» و «عقل» است. اگر نفس پیروز شود، عقل را به انزوا می کشد و انسان را ملعبه ابلیس و مرکب راهوار شیطان می سازد. اگر عقل غالب گردد، نفس را مهار می کند و قوای وجودی انسان را در مسیر کمال و خیر و فلاح قرار می دهد.
حضرت یوسف، در شرایط دشواری قرار گرفت؛ زلیخا جلوه گری می کرد و او را به گناه دعوت می نمود. غریزه جنسی هم در یوسف جوان و زیبا وجود داشت و اگر عنایت الهی نبود، شاید می لغزید و مغلوب نفس می شد. این همان نکته ای است که یوسف صدیق به آن تصریح کرد و با گفتنِ «و ما ابری نفسی انّ النفس لامّارهٌ بالسّوءِ إلّا ما رَحِمَ ربّی»،۲ بر خطر و قوّت جاذبه نفس اشاره کرد.
گناهان، با تمایلات نفسانی انسانی همراه و هماهنگ است. از این رو، جاذبه اش هم قوی تر است و در مقابل آن همه فرمان های الهی و دعوت های انبیاء و مواعظ اولیا، افراد در سراشیبی «هوای نفس» قرار می گیرند و با سرعت پیش می تازند و قدرت کنترل را از دست می دهند.
امام علی علیه السلام می فرماید: «هیچ گناهی نیست؛ مگر این که همراه با شهوات و تمایلات نفسانی انجام می شود. پس رحمت خدا بر آن که خود را از تمایلات نفسانی جدا کند و هوای نفس را ریشه کن سازد.
عمری ز کمند نفس غافل ماندیم
سیلاب گناه آمد و در گِل ماندیم
آن خط شکنان ز خط خون بگذشتند
ما پشت موانع «خط دل» ماندیم۴
از این رو، توصیه شده که با «هوای نفس» مقابله کنیم و در دام آن نیفتیم.
روش جمع آوری اطلاعات
از طریق مکتوب و مراجعه به کتابخانه شهر گرمی و مطالعه کتاب های مرتبط با نفس و جستجو در اینترنت و کتاب ها و بروشورهای مختلف و پرس و جو از بزرگترها و افراد آشنا مخصوصا پدر و مادرهای عزیزمان که من را در تهیه این مقاله یاری کردند.
ممنون خوب بود