مقاله در مورد ثارالله

ثارالله

ثار به معنای «خونِ ریخته شده قابل قصاص کردن، خونبها، خون‌خواهی، قیام برای خونخواهی، خون‌خواه و قصاص کننده» آمده‌است. طریحی در مجمع البحرین، ثَأَرَ را به معنی انتقام گرفتن معنی کرده و ثارالله را تصحیف ثَأْرالله دانسته‌است. زبیدی در تاج العروس؛ ثَأر و ثار را به یک معنی دانسته و نوشته‌است: ثار به معنی خون است و گفته شده به معنی انتقام خون کسی را گرفتن نیز به کار می‌رود

برخی گفته‌اند «ثار» نمی‌تواند به معنای خونخواهی (طلب خون) باشد، زیرا در این صورت معنای ترکیب «أنْ یَرْزُقَنی طَلَبَ ثارِکَ» -که در زیارت عاشورا آمده‌است- چنین خواهد شد: «أنْ یَرْزُقَنی طَلَبَ طَلَبَ دَمِکَ»، که در بی‌معناست.

در جاهلیت عرب در هر قبیله معمول بوده اگر کسی از این قبیله کشته می‌شد، تمام افراد آن قبیله خود را صاحب خون می‌دانستند و هر فردی از قبیله قاتل را می دیدند می‌کشتند و کلمه ثار به همین معنا است

معانی مطرح شده برای ثار الله

ثار الله از القاب حسین بن علی و پدرش علی بن ابی طالب است که در زیارتنامه‌ها خطاب به ایشان گفته می‌شود. در زیارت عاشورا خطاب به حسین بن علی آمده‌است: «السلام علیک یا ثار الله و ابن ثاره» (سلام بر تو ای ثار خدا و فرزند ثار خدا). این تعبیر، درزیارت‌های دیگر نیز، از جمله زیارت مخصوص حسین در اول رجب و نیمه رجب و شعبان و زیارت حسین در روز عرفه نیز آمده‌است.

در یکی از زیارتنامه‌های حسین بن علی آمده‌است: «اَنَّکَ ثارُاللّهِ فِی الاَْرْضِ مِنَ الدَّمِ الَّذِی لا یُدْرِکُ ثَارَهُ (تِرَتَهُ) أَحَدٌ مِن [أَهْلِ] الاَْرْضِ [إِلَّا بِأَوْلِیَائِکَ]، وَ لَا یُدْرِکُهُ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَه.» (ای سید الشهداء (علیه السلام) تو خونِ خدا در زمینی، همان خونی که هیچ یک از اهل زمین -مگر به وسیله اولیایش- انتقام آن را نمی‌تواند بگیرد، و جز خداوند نمی‌تواند خونخواهی او را بنماید.)

همچنین در زیارت دیگری از امام حسین آمده‌است: «السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا قَتِیلَ اللَّهِ وَ ابْنَ قَتِیلِهِ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا ثَارَ اللَّهِ وَ ابْنَ ثَارِهِ (سلام بر تو ای کشته [در راه] خدا و فرزند چنین کسی، سلام بر تو ای خون [ریخته شده] در راه خدا، و ای فرزند چنین کسی.)

در نتیجه معانی زیر برای ثار الله بیان شده‌است

الف) معانی ای که ثار را به معنای خونخواهی و انتقام گرفته‌اند:

– کسی که خداوند انتقام خونش را از قاتلانش [به وسیله قائم آل محمد] خواهد گرفت

لفظ «أهل» در تقدیر است: ثارالله یعنی اهل ثارالله، اهل خونخواهی الهی که خداوند انتقام خونش را می‌گیرد؛ و خونخواهی شما از خدا خواسته می‌شود

ثار به معنای مفعولی (مثئور) است، یعنی کشته شده‌ای که خونخواه دارد و ثارالله به کسی گفته می‌شود که خدا خونخواه اوست

کسی که خونبهایش متعلق به خداست و او خونبهایش را می‌گیرد. یعنی او متعلق به یک خانواده یا قبیله یا ملت نیست که خونبهایش را رئیس خانواده یا قبیله یا کشور بگیرد، بلکه متعلق به جهان انسانیت است و شهید راه خداست و خونبهای او ر ا خدا باید بگیرد.

– کسی که خودش در دوران رجعت می‌آید و انتقام خون خود و یارانش را می‌گیرد

ثار تصحیف ثائر، و «ثارالله» مترادف «الثائرُلِلّه» است، و ثارالله به معنای کسی است که در راه خدا و برای او خونخواهی کرده‌است، و کسی که از دشمنان خدا انتقام گیرد

ب) معانی ای که ثار را به معنای خون گرفته‌اند:

خون ریخته شده در راه خدا

 

خون خدایی و الهی؛ که اضافه شدن خدا به خون، برای شرافت و کرامت بخشیدن است (اضافه تشریفیّه)، زیرا خدا برتر از آن است که به اوصاف جسم توصیف شود، و خون داشته باشد، و برخی اشیا به خدا اضافه می‌شود برای نشان دادن شأن و منزلت آن‌ها، مانند «بیت الله»(خانه خدا)و «روح الله»(روح خدا) و ناقهالله (شتر الهی]

خون خدا. اگر ثار را فقط به معنای خون بگیریم قطعاً منظور از ثارالله معنای حقیقی ان نیست، چون مسلم است که خدا موجودی مادی نیست تا دارای جسم وخون باشد.

بلکه اینجا -همانند تعبیراتی چون عین الله و ید الله – یک نوع کنایه و مجاز است، و در واقع از باب تشبیه معقول به محسوس است. یعنی همان گونه که خون در بدن ادمی نقش حیاتی دارد، وجود حسین بن علی نسبت به دین خدا نیز چنین نقشی دارد و موجب احیا و زنده نگه داشتن دین اسلام و نام و یاد خداوند شده‌است.

برخی چنین گفته‌اند: «اگر از امام علی علیه السلام به «اسدالله الغالب» و «یدالله» تعبیر شده‌است، و از امام حسین به «ثار الله» یاد شده‌است، شاید به دلیل زیر است: در حدیث «قرب فرایض و قرب نوافل» از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله روایت شده که خداوند فرمود: «بنده من، به چیزی دوست داشتنی‌تر از واجبات، نزد من اظهار دوستی نمی‌کند و همانا او با نوافل (مستحبات) نیز به سوی من اظهار دوستی می‌کند؛

پس آن گاه که او را دوست بدارم، گوش او می‌شوم که با آن می‌شنود و دیده او می‌شوم که با آن، می‌بیند و زبان او می‌شوم که با آن سخن می‌گوید و دست او می‌شوم که با آن، ضربه می‌زند و پای او می‌شوم که با آن راه می‌رود. اگر به درگاه من دعا کند، او را دوست خواهم داشت و اگر از من درخواست کند، به او عطا می‌کنم

از این روایت به خوبی آشکار می‌شود که اولیای خداوند، «خلیفه» او بر روی زمین و مظهر افعال الهی‌اند. خداوند، جسم نیست؛ اما آن چه را که اراده می‌کند انجام بدهد، از طریق دست اولیای خود، به ظهور می‌رساند و کمکی را که می‌خواهد به سوی بنده‌ای بفرستد، با پای اولیای خود می‌رساند و خونی را که می‌خواهد از سوی خود

برای احیای دین خودش ریخته شود، از طریق شهادت اولیای خودش، ظاهر می‌سازد. از این رو، همان طور که دست امام علی علیه السلام دست قدرت خدا و «یدالله» است، خون امام حسین علیه السلام نیز خون خدا و «ثارالله» است. »

۵- ثار به معنای «خونِ طلب شده» است، نه مطلق خون، و اضافه اش به الله از آن جهت است که خداوند ولیّ حقیقی این خون است(«ولیّ دم» او خداست).

میرزا ابوالفضل طهرانی، نویسنده شرح زیارت عاشورا، با ارزیابی احتمالات مختلف، معتقد است آخرین احتمال مطرح شده، صحیح ترین و مناسب ترین وجه‌است.

ج) برخی احتمال داده‌اند ثار را از ریشه «ثور» به معنی برانگیخته شدن و شوریدن باشدکه در این صورت «ثارالله» به معنی «برانگیخته خدا و کسی که به خاطر خدا قیام کرده‌است» می‌باشد.

ثار الله در فرهنگ شیعه

در فرهنگ شیعه خون حسین به عنوان نماد عزت، حق طلبی و ظلم ستیزی شناخته می‌شود و در طول تاریخ با هویت شیعه پیوند خورده‌است. به عنوان مثال در جریان انقلاب اسلامی ایران شعار «خون حسین می‌جوشد، خمینی می‌خروشد» یادآور این مفهوم و نمایانگر اثر آن در برانگیختن شیعیان است.

ثارالله در دوران معاصر

در دوره معاصر، علی شریعتی بیش از دیگران، تعبیر «ثار» را مورد توجه قرار داد. وی با توجه به مفهوم ثار در جامعه شناسی و فرهنگ عرب و جریان آن در تاریخ و فرهنگ شیعه، میان این مفهوم و مفاهیم ثوره (انقلاب) و وراثت پیوندی برقرار کرد که به نظر وی تفسیر کننده فلسفه تاریخ اسلام و انسان از دید شیعه‌است.

به گفته او تمام داستان زندگی انسان از آدم و ماجرای هابیل و قابیل تا آخرالزمان و تحقق انتقام جهانی، تلاش برای خونخواهی است، همچنانکه سراسر تاریخ شیعه پر از خونریزی‌ها و در نتیجه ثارهایی است که از هر نسل به نسل بعدی به ارث می‌رسد. اما تفاوت این ثارها با ثارهای دیگر نظیر آنچه در عصر جاهلیت رواج داشته، آن است که اینها ثارالله‌اند.

در این میان امام حسین علیه السلام، که حلقه‌ای از زنجیر طولانی آدم علیه السلام تا آخرالزمان است، وارث این خونهاست که خودش نیز به صورت ثار (ثارالله) در آمده‌است.

منبع : سایت تحقیق کن