چکیده :
حفاظت از مرزهای سرزمینی هرکشور یکی از مهمترین وظایف و شاید بتوان گفت مهمترین وظیفه دولت ها به شمار می رود. در نظام جمهوری اسلامی ایران نیز مجموعه نیروهای نظامی و غیر نظامی مسئولیت این امر خطیر را عهده دار هستند .
نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران در راستای وظایف خود و در چارچوب پلیس مرزبانی تأمین امنیت نقاط مرزی را عهده دارمی باشد . بدین منظور پلیس مرزبانی جمهوری اسلامی ایران وظایفی همچون نظارت بر نصب و مقررات علائم مرزی، بررسی قوانین ومقررات مرزی، رعایت قوانین کشور و قوانین بین المللی مرتبط با مرزها و… را بر عهده دارد .
این وظایف پلیس مرزبانی، اگر چه مبتنی بر قانون و نظام اداری جمهوری اسلامی ایران است، اما ریشه در شریعت مقدس اسلامی و قوانین و متون فقهی دارد. درقرآن کریم آیات متعددی در باب جهاد با کفار مقاتله وحفظ مرزها و سر حدّات بلاد اسلامی وجود دارد.
درسیره پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین نیز روایات زیادی هست که به مسئله مرزها، مسئله دارالاسلام و دارالکفر اشاره دارد. در نهایت باید اذعان کرد که مراجع عظام شیعه نیز در دفاع از مرزها، احکام فقهی زیادی داد ه اند. بدین ترتیب اصول و مبانی فقهی نقش مهمی در تعیین حدود و ثغور وظایف مرزبانان و مسائل مرزبانی و مرز و دفاع از کشور دارد.
کلیدواژه :
مبانی فقهی، مرز،پلیس مرزبان، جمهوری اسلامی ایران، دفاع، مسئولیت،نیروی انتظامی.
مقدمه:
امروزه مرزهای سرزمینی در زمره یکی از مهمترین مسائل ملی و بین المللی به شمار میرود. از منظر فلسفه سیاسی مرزهای جغرافیایی یکی از چهار عنصر اصلی تشکیل دهنده دولتهای مدرن میباشد.(عالم، ۱۳۸۵، ص ۳۵ ) چراکه بدون وجود عنصر سرزمین و مرزهای ملی نمیتوان دولت ملی مدرن را متصور شد. پس بیراه نخواهد بود اگر دفاع از مرزهای ملی و سرزمینی دولت را مهمترین وظیفه نیروهای نظامی هر کشوری بدانیم.
نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران نیز در کنار سایر قوای مسلح عهده دار این مسئولیت خطیر میباشد. ناجا این وظیفه را در قالب پلیس مرزبانی و تشکیل هنگهای مرزی به انجام میرساند. قوانین، حقوق، تکالیف و وظایف مردم، نهادها و سازمانها در نظام جمهوری اسلامی ایران اگر چه ملهم از مکاتب علمی و فرهنگی می باشد، اما بی تردید از دریای زلال شرع مقدس اسلام سرچشمه میگیرد و از آبشخور قوانین و اصول دینی و مبانی و معارف فقهی سیراب می شود.
بر این اساس این مقاله درصدد است تا این سرچشمه و مبانی فقهی را در زمینه مسئولیت پلیس مرزبانی و مسئله مرزها به مخاطب بنماید. لذا تلاش نگارنده در این مقاله بر این است تا نشان دهد که چگونه آیات قرآنی و روایات وارده از معصومین علیهم السلام بر وظایف و تکالیف مرزداران و احکام و قوانین مرزداری دلالت دارد و نهایتا مراجع عظام تقلید با تأسی به این مبانی چه استنباطی پیرامون این موضوع دارند. بدین منظور ابتدا سعی می شود تا با مروری کوتاه بر اهّم وظایف نیروی انتظامی در حوزه مرزبانی پرداخته و در ادامه مبانی فقهی آن مورد بررسی قرار گیرد .
مرز
مرز نشا ندهنده پایان سرزمین و قلمرو یک کشور است. در داخل مرزهای مشخص است که مردم احساس وابستگی به آب و خاک مینمایند و به این طریق است که احساسات ملیّ و میهن پرستی شکل میگیرد. اشعار حماسی، اسطوره ها، نمادها و فرهنگ ملی هر کشور نشا ندهنده تعلق خاطر مردمان آن کشور به سرزمین آبا و اجدادی‌شان است، به سرزمینی که در آن زندگی میکنند و یا سال ها در آن زیستهاند.
در واقع سرزمین خانه بزرگی است که مردم با علائق مشترک خود نسبت به آن احساس مالکیت جمعی میکنند، امنیت خاطر خود را در آن میبینند و همبستگی عمیق واجتناب ناپذیری را از این طریق نسبت به همدیگر احساس میکنند.
همواره سربازی و مرگ در راه حفظ میهن در نزد هر ملتّی امری مقدس و افتخاری جاویدان تلقی میشود. در واقع مرز حائل بین یک کشور با همسایگان و دیگر کشورهاست و در داخل مرزهاست که سرزمین یا قلمرو سرزمینی یک دولت معنا پیدا می‌کند. به میزانی که مرز های یک کشور طولانیتر باشد از قلمرو سرزمینی بیشتر و احتمالا همسایگان بیشتری برخوردار میباشد.
جمهوری اسلامی ایران دارای ۸۷۵۵ کیلومتر مرز دریایی- زمینی- رودخانهای با هفت کشور همسایه است که کمتر کشوری در جهان دارای این ویژگی است.
مرزها به دو گروه اصلی تقسیم می شوند:
الف- مرزهای طبیعی: مرزهایی که با توجه به نشانه های طبیعی مشخص می‌شوند مانند مرزهای کوهستانی که نقطه خط‌مرزی بین دوکشور معمولاً بر اساس خط‌الرأس جغرافیایی مشخص میشود و یا مرزهای آبی که در رودخانه ها معمولا بر اساس خط تالوگ مشخص میشود.(بابایی، ۱۳۶۹، ص۷۳۳)
ب- مرز های مصنوعی: این نوع مرز هما ن‌گونه که از اسم آن پیداست مصنوع و ساخته دست
بشر می باشد. مانند تفکیک نقاط مرزی با استفاده از سیم خاردار، کشیدن جاده بین مرز، آسفالت
مرزی، نصب میله و یا سایر علامتهای مرزی.
